Pielęgnacja kikuta pępowinowego u noworodka

POSTĘPOWANIE Z KIKUTEM PĘPOWINOWYM

Odpępnienie noworodka jest wykonywane po zabezpieczeniu pępowiny plastikowym klemem, który zapina się niewiele powyżej połączenia pępowiny ze skórą dziecka. Utrzymujemy to zabezpieczenie dopóki kikut pępowinowy pozostaje wilgotny.

W pierwszych godzinach po urodzeniu się dziecka kikut pępowiny jest biało-niebieski i wilgotny. W ciągu 24 godzin obkurcza się i wysusza, a jego kolor zmienia się na żółtobrązowy, a następnie czarnobrązowy. Gdy stanie się on dosłownie wysuszony i twardawy na dotyk, wtedy klem zostaje zdjęty i stosując prawidłową pielęgnację będziemy od tej pory oczekiwać na odpadnięcie kikuta pępowinowego, który odpada zwykle pomiędzy 5 a 15 dobą po urodzeniu.

W chwili, gdy zabierasz dziecko ze szpitala do domu, zacisk kikuta pępowiny powinien być odpięty – trzeba tego przypilnować.

Pielęgnacja w ciągu ostatnich lat uległa zmianom. Nie są one bezpodstawne, a wynikają z obecnego standardu opieki nad noworodkiem jak i z obserwacji i przeprowadzanych badań.

DLACZEGO NASTĄPIŁY ZMIANY W PIELĘGNACJI

Jeszcze obecne mamy, które pierwsze dziecko rodziły kilka lat temu pamiętają pielęgnację kikuta pępowinowego za pomocą spirytusu 70%. Przy kolejnym dziecku, urodzonym w ostatnich latach, nagle dowiadują się, że teraz zalecenia się zmieniły i muszą się tej pielęgnacji uczyć od nowa.

Czego się głównie boimy w przypadku kikuta pępowinowego? Otóż boimy się zakażenia i stąd to całe ustalone postępowanie powtarzane kilka razy dziennie aż do zagojenia miejsca po odpadnięciu kikuta pępowinowego. Zostało w związku z tym przeprowadzonych wiele badań, które porównywały różne sposoby postępowania w pielęgnacji kikuta pępowinowego i ich wpływ na wystąpienie zakażenia, kolonizację bakteryjną i długość czasu odpadania kikuta pępowiny. Z badań tych wynika, że im dłużej trwa leczenie kikuta, tym dłuższy czas jego odpadania. Przedłużone odpadanie kikuta pępowiny związane jest ze zmniejszonym poziomem kolonizacji bakteryjnej. Czyli naszym postępowaniem z użyciem spirytusu chcieliśmy dezynfekować miejsce wokół pępka, pozbywać się bakterii, a wychodzi na to, że dzięki temu wydłużaliśmy czas odpadnięcia kikuta. Okazuje się więc, że jednak pewien poziom kolonizacji bakteriami jest potrzebny oraz jest zdrowym objawem, a niekoniecznie wstępem do zakażenia. Chodzi tylko o to, by dziecko nie kolonizowało się bakteriami szpitalnymi, a tymi od mamy i taty. Dlatego też przebywanie dziecka z matką od urodzenia , aż po wyjście ze szpitala (system rooming-in), jest takie korzystne również z tego powodu. Pozwala to na uniknięcie krzyżowej infekcji pochodzącej ze środowiska szpitalnego, a jednocześnie umożliwia kolonizację niepatogennymi bakteriami.  

PIELĘGNACJA „OTWARTA”

Zmiany w pielęgnowaniu kikuta pępowinowego mają swoje uzasadnienie, ale nie wykluczają całkowicie środków antyseptycznych w niektórych przypadkach. Jednak dla zdrowych, urodzonych o czasie noworodków, zalecana pielęgnacja „otwarta” ma swoje uzasadnienie i cechuje się bezpieczeństwem, a także najbardziej ekonomicznym postępowaniem.

Zasady pielęgnacji „otwartej”:

• ·         najważniejsze jest aby kikut ze skórą wokół był czysty, suchy i nie zakryty szczelnie żadną warstwą, która nie przepuszcza powietrza. Dlatego ważne jest przewiewne bawełniane ubranko, kiedy to możliwe wietrzenie pępka i zwrócenie uwagi, by zakładana pieluszka jednorazowa nie zasłaniała go i nie drażniła swoim brzegiem
• ·         raz lub dwa razy na dobę (rano i wieczorem przy kąpieli) oczyszczaj czystym gazikiem zwilżonym w czystej przegotowanej wodzie miejsce wokół kikuta pępowinowego ze wszystkich zabrudzeń (odsuwając kikut lub fałd skórny, by dostać się do wszystkich zakamarków), a  następnie czystym suchym gazikiem osusz dokładnie i pozostaw nieosłonięty pępek do wyschnięcia
• ·         powtórz mycie w ciągu dnia za każdym razem gdy dojdzie do zabrudzenia pępka, pamiętając o jego wysuszeniu i wietrzeniu
• ·         nie stosuj na pępek spirytusu lub fioletu goryczki (chociaż używany był w pielęgnacji u starszego dziecka i „sprawdził się” – już wiemy, że może opóźniać odpadnięcie kikuta oraz niszczyć niepatogenną florę bakteryjną sprzyjającą procesowi gojenia)
• ·         jeśli przy kąpieli zdarzy się zamoczenie pępka pamiętaj aby dokładnie go osuszyć i wywietrzyć (uważać trzeba by poziom wody przy kąpieli nie zakrywał pępka, a przypadkowe zachlapanie czy zamoczenie go,  albo kontakt z mydłem,  nie będzie problemem, a uwagę trzeba skierować na odpowiednie osuszenie i pozostawienie nieosłoniętego pępka do wyschnięcia)

KIEDY MOŻNA UŻYĆ ANTYSEPTYKU

Jako środek pierwszej pomocy przy jakichkolwiek zmianach około pępkowych stosuje się preparat Octenisept. Można go użyć do pielęgnacji gdy pojawi się:

·         zaczerwienienie wokół pępka, które spowodowane jest podrażnieniem przez pieluszkę czy ubranko i nie powiększające się, bez dołączającego się obrzęku(!)

·         duża ilość wydzieliny z pępka lub plamki krwi (widoczne przy pielęgnacji na gaziku czy na pieluszce – po jej odpięciu, a nie sącząca się krew z pępka!), gdy kikut pępowinowy zaczyna się oddzielać, by w końcu odpaść.

·         Wyczuwalny nieprzyjemny zapach z okolicy pępka (bez towarzyszącego zaczerwienienia, obrzęku wokół pępka), ustępujący po dokładnej pielęgnacji pępka i dezynfekcji).

WAŻNE!
Proszę pamiętać, że wystarczy niewielka ilość preparatu, który po zastosowaniu musi mieć możliwość wyschnąć. Dopiero potem możemy pępek zakryć ubrankiem.


EDIT 4.07.2015r.

Jakiś czas temu pojawił się na rynku preparat Cytelium spray. Zalecany do stosowania wtedy, gdy wydzielina pępka występuje w większej ilości. Ma właściwości osuszające i antybakteryjne. Na oczyszczony pępek stosujemy spray i pozostawiamy do wyschnięcia. Dopiero gdy preparat wyschnie, zakrywamy ubrankiem. Preparat stosuje sie także na sączące zmiany skórne i ranki, np. przy odparzonych pośladkach, ospie.


NATYCHMIAST ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA

• Jeśli stwierdzisz w okolicy nasady kikuta pępowiny wydzielinę ropną, surowiczą lub krwistą z towarzyszącym zaczerwienieniem i obrzękiem skóry w okolicy pępka oraz wzmożonym ociepleniem tej okolicy – wtedy połączenie tych objawów wskaże na zakażenie okołopępkowe. Stan ten wymaga pilnego ogólnego leczenia antybiotykami oraz leczenia miejscowego, często w szpitalu. 

• Jeśli stwierdzisz obfite krwawienie z pępka (w przeciwieństwie do sytuacji kiedy zobaczysz kilka plamek z krwi, gdy kikut zaczyna się już oddzielać) – może to być objawem zaburzeń krzepnięcia, czy choroby krwotocznej noworodków, co potwierdzą dopiero lekarze i badania laboratoryjne.